اعتیاد نوعی آسیب اجتماعی است که به گواهی شماری از مطالعات و شواهد به دست آمده ریشه در محرومیت های مزمن و طرد شدگی اجتماعی افراد و گروه های خاص در جوامع مختلف دارد. در این رابطه زنان در اغلب جوامع، از جمله گروه های پرخطر محسوب می شوند. در شرایط فعلی، هرچند شواهد و آمارها نشان از درگیری بسیار کمتر زنان نسبت به مردان با پدیده اعتیاد دارد، اما در گذر زمان و در پی تحولات اجتماعی و تغییر شرایط، همراه با کمتر شدن قیود سنتی و حضور بیشتر زنان در عرصه های اجتماعی و کاهش کنترل های غیر رسمی در جامعه، به نظر می رسد تداوم طرد و محرومیت اجتماعی زنان به اشکال گوناگون و در حوزه های مختلف، زمینه مساعد و بالقوه برای درگیر شدن بیش از پیش آنان با انواع آسیب ها از جمله پدیده اعتیاد را فراهم آورد.

طرد اجتماعی، یک متغیر برآیندی و نتیجه انباشت محرومیت های عینی و ذهنی کسانی است که میزان محرومیت های آنان نسبتاً بالاست و فقدان های مهمی را در طول زندگی شان تجربه کرده اند و احساس می کنند به خاطر تعلق به گروه خاص و یا در اثر وقوع حوادث جداساز، با اعضای عادی جامعه متفاوت بوده و در جایگاهی مادون، فضایی آغشته به تبعیض و در مجموع در حاشیه جریان اصلی زندگی عمومی در جامعه قرار دارند. چنین شرایطی موجب می شود آنان امتیاز بالایی به خود، اطرافیان و زندگی شان ندهند و ناتوان از کنترل و مراقبت  از خود در برابر خطرات محیطی و اجتماعی، در پی جبران خلاهای هویتی، به سوی خرده فرهنگ های جوان هویت بخش و مرتبط با مواد مخدر ( به عنوان ساختار فرصت جایگزین) و نهایتا اعتیاد کشیده شوند.

بر این اساس قاضی نژاد و ساوالان پور (1388) در پژوهش خود میزان آمادگی برای اعتیاد در میان زنان و دختران جوان را بررسی و آن را در بستر محرومیت و تجربه طرد اجتماعی تحلیل کردند. در مطالعه آنها محرومیت مادی، محرومیت جنسیتی، عوامل مطرود ساز پیشین (طلاق والدین، جدا زندگی کردن از والدین و مرگ در بعد خانواده و آزار های جسمی و روحی در مدرسه، اخراج از مدرسه در بعد مدرسه و پیوند و ارتباط معنوی با اهل محل و همسایگان در بعد محل زندگی)، عوامل مطرود ساز دوران گذار( عدم عبور موفقیت آمیز در سه بعد تحصیل، اشتغال و ازدواج)، فقدان مشارکت اجتماعی (عدم ارتباط با همسایگان، دوستان و خویشاوندان و هم چنین عدم عضویت در گروه ها و انجمن های گوناگون)، فقدان حقوق اجتماعی (عدم رعایت حقوق در مراجعه به نهادها و سازمان ها) و عدم ادغام هنجاری (پای بند نبودن به هنجارهای تعریف شده اخلاقی و فرهنگی) به عنوان ابعاد اصلی طرد اجتماعی در نظر گرفته شده است.

نتایج تحقیق این دو پژوهشگر نشان داد، تجربه ها و احساس های طرد و حاشیه نشینی اجتماعی در طول زندگی فرد می تواند متغیر پیش بین مهمی در آمادگی برای اعتیاد باشد. دو مولفه متغیر طرد اجتماعی یعنی «عدم ادغام هنجاری» و «عوامل مطرود ساز دوران کودکی» به طور مستقیم و مثبتی با متغیر آمادگی برای اعتیاد مرتبط بود. تعداد معناداری از پاسخ گویان قبل از وارد شدن در خرده فرهنگ مواد مخدر، از آن چه در جامعه پیرامون آنان «هنجاری» بوده یا مقبولیت اجتماعی داشته است، احساس جدایی می کردند. همین جدایی یا عدم ادغام هنجاری، در کنار تجارب طرد و حاشیه ای شدن اجتماعی، رشد هویت منفی در چنین افرادی را تسهیل کرده و از طریق کوشش برای احراز هویت در خرده فرهنگ های مرتبط با مواد، به سوء مصرف مواد مخدر می انجامد.

همچنین یافته های آنان موید این امر است که آمادگی برای اعتیاد ریشه در گسست های اساسی در پیوند مثبت و ادغام کامل فرد با جامعه بزرگ تر دارد که موجب گرایش به سمت خرده فرهنگ های مرتبط با مواد مخدر شده و چنین پیوندهای جایگزینی، جوانان (دختران) آسیب دیده و مستعد را به سمت مواد مخدر سوق می دهد.

در مجموع می توان نتیجه گرفت تبعیض جنسیتی و ساختارهای هنجاری محدود کننده زنان، دامنه و شدت طرد تجربه شده و حاشیه گزینی دختران و زنان جوان را افزایش می دهد و این وضعیت منجر به رانده شدن آنان به سمت خرده فرهنگ های آسیب زا و سبک های زندگی و هنجارهای مطرح در آن ها می شود. پس طرد (عینی و ذهنی) زنان، نقش انگیزشی قوی در فرایندهای گرایش به مواد داشته و در واقع، اعتیاد زنان و دختران جوان، از مسیر طرد اجتماعی مزمن آنان می گذرد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: